Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн шучӗпе район центрӗсен территорийӗсенче вырнаҫнӑ ял тӑрӑхӗсене пӗтермелле. Тӗслӗх вырӑнне вӑл Шупашкар районне илсе кӑтартнӑ. «Район администрацийӗ Кӳкеҫре вырнаҫнӑ, унтах Кӳкеҫ ял тӑрӑхӗ пур — хӑйӗн пуҫлӑхӗпе тата аппарачӗпе. Анчах унта пурӑнакансем район администрацине кайма хӑнӑхнӑ — вӗсен шухӑшӗпе унта пысӑкрах пуҫлӑхсем лараҫҫӗ тата ыйтӑва хӑвӑртрах татса параҫҫӗ. Манӑн политика ҫырӑвӗ чи малтанах ҫавӑн йышши ял тӑрӑхӗсене пӗтермелле текен шухӑша палӑртнӑччӗ», — тесе ӑнлантарнӑ Михаил Васильевич.
Аса илтеретпӗр, кӑҫалхи нарӑсӑн 14-мӗшӗнче ЧР Патшалӑх Канашне янӑ Ҫырура республика Пуҫлӑхӗ муниципалитетсене пӗрлештерес шухӑша палӑртнӑччӗ. Хальхинче ҫак ыйтӑва эрнекун Чӑваш Ен Пуҫлӑхӗ ирттернӗ пресс-конференцире хускатнӑ.
Муниципалитетсене пӗрлештерес ыйтӑва сӳтсе явассипе тата тишкерессипе ӗҫ ушкӑнӗ те ӗҫлет-мӗн.
Ҫапах та пӗрлештерессине ҫынсен референдумра татса пама тивӗ. Ҫӗмӗрле хулипе районне пӗрлештерес ыйтӑва проект е сӑнавлӑ меслет евӗр 2014-мӗш ҫулта кун йӗркине кӗртме пултарӗҫ.
Хӑш-пӗр ҫын тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтерет. Теприсем, ав, пӗр кӗленче эрехшӗн ним мар хӗнесе тӑкма пултараҫҫӗ.
Кӳкеҫре пурӑнакан вӑтӑра та ҫитмен пӗр арҫын ҫу уйӑхӗн пӗр кунӗнче лавккаран эрех йӑтса тухакан паллакан арҫынна ярса пама ыйтнӑ. Лешӗн ӗҫтересси килмен-тӗр — ним пулман пек кил енне лаплаттарнӑ. Ҫакӑ лешне, эрех ярса пама ыйтаканнине, питех те кӳрентернӗ-тӗр. Ун хыҫҫӑн чупса кайнӑ та хӑваласа ҫитнӗ хыҫҫӑн пӗрех тапса панӑ. Лешӗ персе аннӑ хыҫҫӑн ӑна пуҫӗнчен чышса пӗтернӗ. Унтан эрех кӗленчине туртса илсе ҫаврӑнса утнӑ.
Ҫапла хӑтланнӑшӑн Шупашкар район прокурорӗн аслӑ пулӑшуҫи Валерий Марков арҫын ют пурлӑха вӑрлас тесе хурахла тапӑннӑ тесе хакланӑ. Пӗр кӗленчешӗн ҫынна хӗнесе пӗтернӗ арҫынна район сучӗ 10 пин тенкӗлӗх штрафлама тата 3 ҫуллӑха тӗрмене хупмасӑр айӑплама йышӑннӑ.
| ҪУР | 21 |
Шупашкар районӗнчи Ҫӗнӗ Тутаркасси ялӗнче пурӑнакан пӗр вӑйпитти ашшӗне хирӗҫ йытта вӑскӑртнӑ. Шупашкар район прокурорӗн ҫумӗ Анатолий Иванов вӑл этем унччен те ҫавӑн пек пуҫтахаланни пирки пӗлтерет. Ашшӗне хӗненӗшӗн, маларах та йытта вӑскӑртса тӑрӑхланӑшӑн кирпӗч шутласа тухнӑ-ха.
Те ашшӗ каҫарманшӑн тавӑрас тенӗ хайхискер, анчах кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче вӑл каллех ашшӗпе хирӗлме тытӑннӑ. Пӗрре чышкӑпа ҫапса панӑ, икӗ хутчен ҫӗҫӗпе чикнӗ. Суранланнӑ ватӑ пульницӑнах ҫитнӗ. «Юрать-ха, суранӗ тарӑна кайман. Часах ӑна киле янӑ», — ӗҫ-пуҫ пирки ӑнлантарать прокурор ҫумӗ. Анчах тепӗр икӗ эрне иртмест, ниҫта та тӗпленсе ӗҫлеме юратман вӑй питти каллех ашшӗпе хирӗҫме пуҫлать: ҫӗҫӗпе чиксе вӗлерессипе хӑратать, унтан ашшӗ ҫине питбультер текен йытта вӑскӑртать. Лешӗ хуҫине итленӗ — ватта икӗ аллинчен тата сулахай уринчен ҫыртнӑ.
Ку ӗҫ пирки ӗнер Шупашкар район прокуратури айӑплава ҫирӗплетсе суда ярса панӑ. Тӑван ашшӗне хирӗҫ йытта вӑскӑртнӑ арҫынна сывлӑха ҫӑмӑл сиен кӗнӗшӗн, вӗлерессипе хӑратнӑшӑн тата хӗненӗшӗн суд тенкелӗ ҫине лартӗҫ.
Ваттисем те ҫамрӑксенчен нимпе те кая мара. Ҫакна иртнӗ кунсенче Сархурӑн ялӗн аслӑрах йышӗ ҫирӗплетсе панӑ.
Ҫурлан 15-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи асӑннӑ ялти ватӑсемпе ҫамрӑксем хушшинче мини-футбол вӑййипе матч иртнӗ. Ҫамрӑксен ушкӑнне 25 ҫулчченхи яшсем кӗнӗ, ватӑсем шутӗнче вара — 25 ҫултан аслӑрах ҫулхисем. Сӑмах май, чи аслӑ хутшӑнакан 61 ҫулта пулнӑ.
Матч самай хӗрӳллӗ иртнӗ. Пӗтӗмлетӳ тӑрӑх 8:1 кӑтартупа «Ватӑсем» ушкӑн ҫӗнтернӗ. Мечӗке хӑвалакансене пурне те асӑнмалӑх парнесемпе тивӗҫтернӗ.
Астӑватӑп, эпӗ ача пуҫӗпе чарусӑр ӗҫсем тусассӑн кукамай мана кулкаласа «йӑнӑшман этем — этем мар» тесе калатчӗ. Ку каларӑш ӗнтӗ хӑйсен ӗҫне лайӑх пӗлекен ӑстасене те пырса тивет иккен.
Ӗнер, ҫурлан 7-мӗшӗнче кӑнтӑралла Шупашкар районӗнчи Шӑмӑш ялӗнче 86 ҫулхи кинемейӗн пӳрчӗ хыпса илнӗ. Пушар тухнӑ сӑлтавӗ вара — ҫулӑм таврашӗпе ӗҫленӗ чухне хӑрушсӑрлӑх йӗркисене пӑхӑнманни. Ҫурт-йӗр купалакансем иккен пӳрт тӑрринче ребероид улӑштарнӑ: газ горелкинчен тухакан хӗм вара ӑнсӑртран маччана лекнӗ пулнӑ. Арҫынсем тухнӑ пӑтӑрмахра ҫухалса кайман, хӑйсен вӑйӗпех ҫулӑма сӳнтернӗ. Вӗсене пулӑшма ИӖМ ӗҫченӗсем те килсе ҫитнӗ. Пушара пула вара пӳрт тӑррипе мачча юрӑхсӑрланнӑ, шырлӑх сумми — 5 пин тенкӗ. Унсӑр пуҫне пушара сӳнтернӗ чухне пӗр ӗҫчене сӗрӗм тивнӗ ӑна вара васкавлӑ вырӑнти пульницӑна леҫнӗ.
«Ирӗклӗ сӑмах» пӗлтернӗ тӑрӑх нумай пулмасть Турцире иртнӗ фестивальсене чӑвашри ташӑ ушкӑнӗсем те хутшӑннӑ. Чикӗ леш енчи пирӗн аякри тӑвансем патӗнче хӑйсен пултарулӑхне Марина Тимукова ертсе пыракан «Тайны Востока» (чӑв. «Тухӑҫ вӑрттӑнлӑхӗ») ансамбль тата Кӳкеҫри «Илем» ушкӑн кӑтартнӑ иккен.
«Тайны Востока» ансамбль Турцири Газиантеп тата Силифке хулинсенче чӑваш ташшисене лартнӑ. «Илем» валли вара тепӗр хуласем лекнӗ — Эрбаа тата Акчаабат.
Турцири халӑх пирӗн ентешсен пултарулӑхӗпе кӑмӑллӑ юлнӑ тет, тепре те килсен та хапӑл кӗтсе илесси пирки пӗлтернӗ.
Ҫурлан 2-мӗшӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев республикӑн Правительство членӗсемпе канашлу ирттернӗ. Унта Мускав–Хусан пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссем ҫӳремелли магистрале сӳтсе явас ыйтӑва пӑхса тухнӑ.
Калӑпӑшлӑ ҫак проекта 2018 ҫулта вӗҫлеме палӑртаҫҫӗ. Ҫул пирӗн республика урлӑ иртӗ. Республика Элтеперӗн пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх, магистраль тӑршшӗ Чӑваш Ен территорийӗнче 130 километр таран пулӗ. Аса илтерептӗр, вӑл Етӗрне, Муркаш, Шупашкар, Сӗнтӗрвӑрри районӗсем урлӑ каймалла. Яваплисен хальхи вӑхӑтра хут ӗҫӗпе ҫыхӑннӑ самантсене татса парассипе ҫине тӑмалла, ҫав шутра — ҫӗр ыйтӑвӗпе ҫыхӑннисене те.
Кӗркунне пысӑк экран ҫине «Юхха» фильм кӑларма ӗмӗтленеҫҫӗ. Тӗрӗссипе, ҫӗртме уйӑхӗнче Шупашкарти «Салют» культура керменӗнче унӑн хаклавӗ иртнӗ. Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Хавал» уйлӑхне пуҫтарӑннисем те ӑна курма ӗлкӗрнӗ.
Фильма Владимир Карсаков режиссёр ӳкернӗ. «Иоаким Максимов-Кошкинский хыҫҫӑн ку яхӑнччен чӑвашсен пӗр фильмӗ те ҫав шая ҫӗкленмен, — тесе хыпарлать ку пулӑм пирки Чӑваш наци телерадиокомпанийӗ.
Фильмӑн тӗп шухӑшне уҫса пама васкар мар. Ӑна чӑн пурнӑҫран илнӗ тесе ӗнентереҫҫӗ. Эпизодсене Шупашкар, Элӗк, Ҫӗмӗрле районӗсенче ӳкернӗ.
Кӑҫалхи ҫур ҫулта Чӑваш Енрен тухса каякансен йышӗ пӗлтӗрхи кӑрлач–ҫӗртме уйӑхӗсенчинчен 13,2 процент нумайланнӑ. Ҫапла вара асӑннӑ ҫак тапхӑрта пирӗн республикӑран 7 103 ҫын урӑх ҫӗре куҫса кайнӑ, ҫавсенчен 6 891-шӗ ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесне сапаланнӑ, ыттисем чикӗ леш еннех куҫ хывнӑ.
Пирӗн пата пурӑнма вара 4 946 ҫын килнӗ иккен. Пӗлтӗрхи танлаштаруллӑ тапхӑрпа пӑхсан, хайхисен йышӗ 4,1 процент сахалрах-мӗн.
Килен-каян йышне районсемпе хуласем тӑрӑх танлаштарса пӑхнӑ та, Шупашкар, Ҫӗрпӳ, Муркаш, Пӑрачкав районӗсенче тата Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче тӗпленме кӑмӑл тунисен йышӗ куҫса каякансенчен ытларах иккен. Патӑрьел, Канаш тата Етӗрне районӗсенчен вара каякансем унта пыракансенчен — нумайрах.
Информаци ятӗнче чӑваш терӗмӗр те, анчах килен-каян хушшинче ытти халӑх ывӑл-хӗрӗ те пулма пултарать.
Прокуратура ӗҫченӗсем Шупашкар районӗнчи Толик Хураски ялӗ патӗнче вырнаҫнӑ 6-мӗш колонири йӗркене тӗрӗсленӗ.
Хайхи вӑхӑтӗнче палӑртнӑ тӑрӑх, тӗрмере ларакансене килтен парса янӑ ал шӑллисене тата касса ярасран хӑрамалла мар хырӑнмаллисемпе усӑ курма ирӗк паман иккен. Айӑпланнисене тӑванӗсем ярса паракан ҫав япаласене вӗсем туртса илнӗ-мӗн (хӑйсен учрежденийӗнче паракан япаласемпе усӑ курма чарман имӗш-ха). Чӑннипе вара апла хӑтланма юраман иккен. Ҫакӑн пирки прокуратура судах ҫитнӗ. Унта прокуратура тӗрӗсех ҫине тӑни пирки палӑртнӑ, тытса илнӗ япаласене памалла тунӑ.
+14.3 °C